Monthly Archives: маусым 2016

Ахметқан айтқан екен…

Ауыздың аздығы Атақты „Тас мешін„ толғауының авторы  Әбіқай Нұртазаұлының баласы Ахметқан Әбіқаев та шешен, ақын, добырашы, әнші, жыршы кісі еді. Ол кісі алты ай бірге жүрсеңіз де бір айтқан әңгімесін екі қайталамай, бірінен соң бірін ағылтатын. Тіпті, әңгіме қызығына түскенде тамақ ішуге де қолы тимей қалатын. Сондайда Ахаң: -Шіркін, құдай әу баста Ахметқан ғып жаратқан соң екі ауыз неге бермеді ...

Толығырақ »

Қоспаймын өтірік сөз арасына…

Файзолла ақын және Алаш қайраткерлері Қазақ әдебиетінің тарихындағы ақтаңдақ беттердің бірі – ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде Торғай өңірінде қалыптасқан ақындық мектеп. Өзіндік дәстүр ерекшеліктері бар бұл ақындық мектеп өкілдерінің шығармашылығы жөнінде кеңес заманында сөз қозғау өте қиын болды. Олардың шығармалары ел арасында жасырын түрде ғана айтылып жүрді. Мұның себебі – бұл ақындық мектептің ұстаздары Уақ Жұмабай ...

Толығырақ »

1916 жылғы Торғай қазақтарының ұлт-азаттық көтерілісі туралы

XX ғасырдың басында Ресей империясының отарлау саясаты қарқынды жүргізілді: Ресейдің дүниежүзілік империалистік соғысқа кірісуі өлкені тонауды күшейтті.Соғыс елдегі жалпы ұлттық дағдарысты терендетіп, 1916 жылы Қазақ өлкесінде, Орта Азияда, Сібір мен Кавказдың бір бөлігінде көтеріліс басталды. Басталу себебі: 1916 жылғы 25 маусымдағы патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығының шығуы болды. ...

Толығырақ »

Қыпшақ Сейітқұл қазасы кімнен болды?

(Қыпшақ Сейітқұл бабамыз дәл осы Қабырға өзенінің бойына егін салған) Халықты отырықшылыққа, егін салуға  насихаттайтын Ыбырайдың “Қыпшақ Сейітқұлы” әңгіме емес, очерк екені талай айтылып та, жазылып та жүр. Сейітқұл Маманұлы өмірде болған адам. Ол 1770 жылы туып, 1830 жылы кісі қолынан қаза тапқан. Очеркте айтылғандай, руы – қыпшақ, қыпшақтың ішінде Торы, Торының ішінде Қитаба. Маманның он баласының ақылдысы да, еңбекқоры ...

Толығырақ »

БІЛГІШБЕК

Мына әңгіме қазақтың төл әдебиетіне үлес қосатын тамаша дүние! Біз оқушы болған кезде «Батыр бала Болатбек» деген әңгіме болған. Барлық оқушы әлгіні жаттап айтатын едік. Өйтпесең «2» деген баға дайын еді. Қазір жадымызда қалмапты. Мына «Білгішбек» — өзіміздің батырымыз. Ғанибет тамаша жазыпты. Сюжет құрылымы, тілі, бәрі тамаша. Бұндай шығарма тәуелсіз елдің балаларына өте керек. Шынайы әрі ұқыпты жазылған. Ғанибет бауырымыздың ...

Толығырақ »

Өлең кестесін келістірген ақын

Мен алғаш рет Кеңшілікпен бес-алты жасымда танысқан едім. Содан достасып кеттік. Дос болғанда қандай, ауылдағы он бес шақты баланың таңертеңнен кешке дейін бас қосатын жеріміз де бір, ойнайтын жеріміз де бір болатын. Кеңшіліктің әкесі Ағытай мен шешесі Мәр­күлдің сол кездері әрі кетсе отыздан ғана асқан кезі. Ағытай соғыс кезінде басынан жа­раланып келген, көп үндемейтін кісі еді. Кеңшіліктің сөзшеңдігі, арсалаңдап тұратын ...

Толығырақ »

АШТЫҚТЫҢ ТАРТЫП ЗАРДАБЫН…

Қолдан жасалған қиянатты бастан өткергендер туралы Бала күнiмiзде ауылдың iргесiнде көптеген мола болушы едi, мола болғанда былай: өзеннiң арғы бетiнде Шәкiртам деп аталатын ауыл адамдарын жерлейтiн арнайы қорым орналасқан, ал ауылдың маңында Шәкiртамнан бөлек әр жерде кейде қоршалған кейде қоршалмаған белгiсiз солдат бейiтiндей бейiттер бар едi. Шынын айтқанда, ешкiм оларға мән бермейтiндей көрiнетiн (олай еместiгiн мен есейе келе түсiндiм), әркiм ...

Толығырақ »

Айғаным ханша

1-сурет. Айғаным ханша (Сейіт Кенжеахметұлының жеке мұрағаты:«Қазақтың зиялылары» айдарымен шығуға тиіс еңбегінен) «Айғаным – Шоқан Уәлихановтың әжесi (Уәлиханның кiшi әйелi, Шыңғыстың шешесi). Айғаным шығыс халықтарының бiрнеше тiлiн бiлген, ақылды, көреген кiсi болған. 1821 жылы Уәлихан өлгенде, оның мұрагер үлкен ұлы Ғұбайдолла саяси қуғында болатын. Сондықтан елдi Айғаным басқарды (1821-1834 жж.). «Сiбiр қазақтары туралы уставы қабылданғаннан кейiн патша үкiметiнiң әкiмшiлiк орындары ...

Толығырақ »

Жол үстіндегі екінші әңгіме-3

Аудан орталығы ажарын түзеген. «Біткен іске мінші» болмайық дей жүрсек те көңіл алаң, бала кездегі көз үйренген кеніштерді іздейді. Бұрын Торғайдың көшелері атқан оқтай түзу келетін, қазір көшелер қисық-қисық. Баяғы Пионер көшесі бөлініп қалыпты. Көшенің нақ ортасында мешіт тұрғызылған. Құрылыс мектебі дейтіннің орнына кафе салыныпты, ескі клуб үйі бұзылған, бұрын сол орынды саудагер Якушевтің дүкені деуші еді. Ыбырай мектебінің жаңа ...

Толығырақ »

Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениетін зерттеген ғалымдар

  (Сейіт  КЕНЖЕАХМЕТҰЛЫНЫҢ жеке мұрағатынан) Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) – данышпан, ақын, өзінің өлеңдері мен қарасөздерінде өз халқын «жақсыдан үйренуге, жаманнан жиренуге» шақырумен бірге қазақ халқының әдет-салттары, мінез-құлқы, тұрмыс-тіршілігі туралы мол мұралар қалдырды. Оның «Жаз», «Ескілік киім», «Шоқпардай кекілі бар қамыс құлақ», «Қансонарда бүркітші шығады аңға» т.б. көптеген өлеңдері ұлттық ерекшелігіміздің жанды көріністерін бейнелейді.   Алтынсарин Ыбырай (1841-1889) – ұлы ...

Толығырақ »