Тарих

XX ғасырдың басында Ресей империясының отарлау саясаты қарқынды жүргізілді: Ресейдің дүниежүзілік империалистік соғысқа кірісуі өлкені тонауды күшейтті.Соғыс елдегі жалпы ұлттық дағдарысты терендетіп, 1916 жылы Қазақ өлкесінде, Орта Азияда, Сібір мен Кавказдың бір бөлігінде көтеріліс басталды. Басталу себебі: 1916 жылғы 25 маусымдағы патша үкіметінің «Түркістан мен Дала өлкесінен 19-43 жас аралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы» жарлығының шығуы болды. ...

Әбіқай Нұртазаұлы Жұмабай ақын мектебіндегі ақындар тобынан саналады. Кезінде ауызша айтқан өлеңдері қағазға түспей, ел аузында сақталған. 1957 жылы Қайнекей Жармағамбетов ақынның бірқатар шығармасын баласы Ахметқанның айтуы бойынша жазып алған. Олардың ішінде «Тас мешін» дастаны, «Абайды оқығанда», «Мешін толғаулары» сияқты шығармалары бар. Бүгін Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күніне орай біз ақын Әбіқай Нұртазаұлының «Тасмешін» дастанын оқырманның есіне тағы бір ...

«Ел данасы – Шеген би».                                                  М. Қозыбаев Өмірде өте сирек кездесетін жағдай ұлы бабасынан бастап кейінгі ұрпақтарына дейін (Аманжол, Шақшақ, Қарабас, Қошқар, Дүзей, Тұрлығұл, Жәнібек, Дәуітбай, Жауғашар, Мұса, Шеген, Қазыбек, Бірімжан, Дәуренбек, Қорғанбек, Оспан хан, Қасымхан ...

Бүркіттің ес білгелі, оңын-солын танығаннан бергі ата кәсібі жылқы бағу еді. Одан қалды әкесі хат танытқаннан кейін аң-құс аулауға да баулыды. Басын сонау қазақтың қасиетті Ұлытауынан бастау алатын Ұлы Жыланшық өзенінің бойын ата-бабасы мекен етіп келе жатқанына да көп уақыт болыпты. Кезінде Ыбырай Алтынсариннің «Қыпшақ Сейітқұл» атты әңгімесінде: «…Сейтқұл көп жерлерді кезіп жүріп, ақырында Торғай төсіндегі Қабырға деген өзен-судың бойына ...

Бұл жерде тағы бір шегініс жасап көрейік, жалпы, Мұнанай деген сөзді Меновой, яғни, айырбас не Меновой двормен байланыстаратынын айттық, ондай айырбас сарайлары Орынборда, Троицкіде болған, қазақтар Орынбордағы Меновой дворды да жиі пайдаланатын болған соң, онымен шатастырмас үшін Троицкінің жер аты Мағынаймен атаған дұрыс болар, негізі Мағынай деген жер аты, ол Қостанай облысының Қарабалық ауданында орналасқан, Троицкінің өзі Қазақстан шекарасынан бар ...

ХХ ғасырдың аяқ кезінде Ресей империясының ішкі әлеуметтік саяси жағдайында орын алған тоқырау қазақ даласын да қамтыды. Бұған кезінде патша үкіметі түрлі саяси қозғалыстарға қатынасқандығы үшін Қазақстанға жер аударылған зиялы қауым өкілдерінің де ықпалының мол болғандығын атап айтуға болады. Сол кезде бірнеше саяси қуғынға ұшыраған адамдар Торғай қаласына да жер аударылған болатын. Олар өздері ұстанған күрес идеясын жергілікті ұлттан шыққан ...

Қазақ даласында Қарақыпшақ Қобыланды батыр есімімен аталып келе жатқан екі мазар бар. Бұл тарихи көне ескерткіштер «Қобыланды күмбезі» деп аталады. Біреуі Орталық Қазақстандағы Сарысу өзенінің бойында тұр. Қазақ даласында белгілі бір тарихи тұлғаның есімімен аталатын жерлер, бейіттер баршылық. Сондай-ақ, бір есіммен аталатын би, сері, батырлар жөніндегі деректер де аз емес. Оның бәрін жалғыз тұлғаға телуге болмайтынына өмір сүрген уақыты мен ...

Тәуелсіздік! Осынау бірауыз ғана сөзде қаншама қадір-қасиет тұр десеңізші. Бір ғана сөзде бүтін бір ұлттың талайлы тағдыры, бірнеше ғасырға созылған жанкешті күресі, төгілген қаны мен тарихтың керуен-көшіндегі соқтықпалы ұзақ жолы жатыр… Сондықтан азаттық бастауларының басты бір саласы, негізгі бір тұтқасы 1916 жыл туралы, осы жылдың күні бүгінге дейін белгісіз болып келген айтулы тұлғалары хақында қолда бар азды-көпті деректер негізінде ой ...

Жалпы, Ресей империясы Қазақ даласының маңыздылығын әуелден ерте түсінген болатын. Соған қатысты 1 Петр патша былай деген болатын: «Хотя оная киргиз-кайсацкая орда степной и легкомысленный народ, токмо всем азиатским странам и землям оная орда — ключ и врата». Иә, шынында басқа Азия елдеріне өту үшін Қазақ жері арқылы шығу мүмкін еді, сондықтан әуелі қазақтарды бірде қарудың күшімен бірде сауда-саттық арқылы ...

1916 жылғы Торғайдағы ұлт-азаттық көтерілісінде керемет ерліктер көрсеткен Кейкі батыр есімі қашан да халық жадында. Кеңес үкіметі тұсында билік тарапынан сұрмергеннің атын айтуға да тыйым салынды. Әйтсе де, ел өзінің ерен туған ұлын ұмытпады. Күн өткен сайын Кейкі тұлғасына деген халық сүйіспеншілігі арта түскенін байқаймыз. Сол себептен де, Кейкі Көкембайұлының көпшілік көп біле бермейтін, оның нағыз мерген болғандығын дәлелдейтін екі ...